In de wet is vastgelegd dat een overeenkomst tot stand komt door aanbod en aanvaarding. Dit is een duidelijk uitgangspunt, maar in de praktijk is het niet altijd zo eenvoudig als het lijkt. In dit blog wordt daarom nader ingegaan op de totstandkoming van overeenkomsten.

Aanbod en aanvaarding zijn allebei een zogenoemde ‘rechtshandeling’. In de wet wordt gesproken van ‘een op een rechtsgevolg gerichte wil die zich door een verklaring heeft geopenbaard’. De wet verbindt geen vereisten aan hoe die verklaring aan een partij bekend moet worden gemaakt. Dat kan dus mondeling, schriftelijk, door een gedraging en soms zelfs door juist niets te doen (stilzwijgen). Het is natuurlijk het meest verstandig om altijd zoveel mogelijk op papier te zetten. Dan is maar duidelijk wat er wordt bedoeld en kan daar ook – als het ten minste goed is opgeschreven – geen discussie over ontstaan.

Pas als het aanbod en de aanvaarding op elkaar aansluiten – er is dus ‘wilsovereenstemming’ – komt een overeenkomst tot stand. Wijkt de aanvaarding af van het aanbod, dan wordt dit gezien als een verwerping van het oorspronkelijke aanbod en dus als een nieuw aanbod. De wet gaat uit van de ‘ontvangsttheorie’ voor het moment waarop de overeenkomst tot stand komt. Dat is dus het moment waarop de verklaring dat het aanbod wordt aanvaard de aanbieder bereikt.

Een aanbod en aanvaarding kunnen allebei ongedaan gemaakt worden. Daarbij is het wel opletten geblazen. Het moment is daarbij namelijk van groot belang.

Een aanbod kan in principe worden herroepen, tenzij partijen expliciet hebben afgesproken dat dit niet kan of als bij het aanbod een specifieke termijn voor de aanvaarding wordt gesteld. Als je een aanbod wilt herroepen, dan moet dat sowieso gebeuren voordat het aanbod is aanvaard en kan dat alleen als er ook nog geen verklaring van aanvaarding onderweg is. Een aanbod herroepen luistert dus best nauw.

Een aanvaarding kan alleen worden ingetrokken voordat die aanvaarding de andere partij heeft bereikt. Dus stel: er wordt een aanbod gedaan en jij gaat bij brief met dat aanbod akkoord, dan kan jouw aanvaarding dus nog worden ingetrokken (bijvoorbeeld telefonisch of per e-mail) voordat de brief bij de aanbieder is bezorgd.

Om het allemaal nog wat ingewikkelder te maken, zit er ook nog een verschil tussen een ‘echt’ aanbod en een aanbod om in onderhandeling te treden. Een voorbeeld: een huis staat te koop voor € 300.000,00 en een potentiële koper biedt datzelfde bedrag. Zit de koper dan gelijk vast aan een koopovereenkomst? Nee, want het bod van € 300.000,00 is in dit geval een aanbod om in onderhandeling te treden. Het ‘echte’ aanbod in dit voorbeeld is de koopovereenkomst die door de ondertekening wordt aanvaard.

En wat gebeurt er als iemand verklaart 10 fietsen te willen kopen, terwijl hij bedoelde maar 1 fiets te willen kopen? De wil en verklaring wijken dan van elkaar af. Is die persoon dan toch gebonden aan dat aanbod? Het antwoord op die vraag hangt af van de exacte situatie. Als de partij tot wie de verklaring is gericht die verklaring in alle redelijkheid op een bepaalde manier mocht opvatten, dan mag die partij de ander ook aan die verklaring worden gehouden. De wet noemt dit de ‘wilsvertrouwensleer’. In ons voorbeeld hangt het er dus helemaal vanaf of de verklaring dat iemand 10 fietsen wil kopen in alle redelijkheid ook mag worden opgevat als de uiting van zijn wil om ook echt 10 fietsen te kopen.